Trong hàng nghìn năm, thảo dược thiên nhiên đã gắn bó với đời sống con người như một nguồn “thuốc lành” giúp phòng bệnh, bồi bổ và kéo dài tuổi thọ. Điểm mạnh của thảo dược là dễ tìm, chi phí thấp, ít tác dụng phụ nếu sử dụng đúng cách.Chính vì vậy, ngày càng nhiều người lựa chọn các loại thảo dược thiên nhiên để chăm sóc sức khỏe lâu dài. Dưới đây là tổng hợp 17 thảo dược thiên nhiên dễ kiếm, dễ mua đã được và có nghiên cứu y khoa giúp bạn nâng cao sức khỏe trong đời sống hằng ngày.
Nghệ - Củ thảo dược chứa rất nhiều curcumin
Nghệ là củ thảo dược làm đẹp da chứa rất nhiều curcumin – hoạt chất vàng trong nghệ, cùng tinh dầu turmerones. Hoạt chất Curcumin này có khả năng chống oxy hóa mạnh, “quét” đi các gốc tự do – nguyên nhân gây viêm và lão hóa tế bào. Nghệ còn giúp giảm viêm khớp, bảo vệ dạ dày, hỗ trợ phòng ngừa ung thư [1].
- Cách dùng: Uống 2–4g bột nghệ/ngày hoặc viên curcumin. Dùng kèm tiêu đen hay dầu dừa để hấp thu tốt hơn
- Lưu ý: Người đang dùng thuốc chống đông máu hoặc chuẩn bị phẫu thuật cần thận trọng.
Tỏi - Củ thảo dược phổ biến mọi người Việt
Tỏi là thảo dược quen thuộc chứa allicin, cùng các hợp chất như S-allyl cysteine (SAC), S-allylmercaptocysteine (SAMC) và diallyl sulfides. Những hoạt chất này có tác dụng tăng cường miễn dịch, giảm cholesterol xấu, hạ huyết áp, bảo vệ tim mạch và hệ thần kinh đồng thời đóng vai trò thảo dược tăng sinh lý nam [2].
- Cách dùng: Dùng 2–4 tép tỏi tươi /ngày (nên đập dập, để 10 phút trước khi ăn) hoặc dùng tỏi đen
- Lưu ý: Có thể gây hôi miệng, khó chịu dạ dày. Người đang dùng thuốc chống đông nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
Gừng
Gừng chứa các hoạt chất 6-gingerol, 6-shogaol và zingerone. Các chất này có tác dụng giảm buồn nôn, khó tiêu, chống viêm và bảo vệ tế bào khỏi lão hóa [3].
- Cách dùng: 1–4g/ngày dưới dạng trà gừng, gừng tươi trong món ăn hoặc bột gừng
- Lưu ý: Người bị sỏi mật, trào ngược nặng cần thận trọng. Phụ nữ mang thai nên giới hạn khoảng 1g/ngày.
Quế
Quế giàu cinnamaldehyde, eugenol, polyphenol. Cinnamaldehyde trong quế có khả năng kích thích sản sinh collagen, giúp da khỏe đẹp và chống lão hóa; đồng thời quế còn giúp ổn định đường huyết, giảm cholesterol, cải thiện tuần hoàn [4].
- Cách dùng: Ưu tiên dùng quế Ceylon vì an toàn hơn. Liều 1–3g/ngày dạng bột, hãm trà hoặc nêm nếm món ăn
- Lưu ý: Quế Cassia chứa nhiều coumarin, nếu dùng nhiều dễ gây hại gan.
Bạch Chỉ - Cây thảo dược giúp giảm viêm
Bạch Chỉ, hay còn gọi là dâu tằm trắng, là thảo dược thiên nhiên được nghiên cứu nhiều trong những năm gần đây. Thành phần nổi bật gồm quercetin, kaempferol, rutin, resveratrol và alkaloid DNJ – hợp chất giúp kiểm soát đường huyết. Các hoạt chất này giúp giảm viêm thông qua việc điều biến NF-κB và giảm các chất trung gian viêm, đồng thời hỗ trợ ổn định đường huyết [5].
- Cách dùng: Có thể sử dụng lá hoặc quả dâu tằm dạng trà, hoặc các chiết xuất bạch chỉ theo hướng dẫn trên nhãn.
- Lưu ý: Người bị hạ đường huyết hoặc đang dùng thuốc tiểu đường cần theo dõi đường huyết khi sử dụng.
Hồng sâm & Hắc sâm - Thảo dược thiên nhiên Hàn Quốc
Nhắc đến các loại thảo dược tốt cho sức khỏe, không thể bỏ qua nhân sâm – đặc biệt là hồng sâm 6 năm tuổi hàn quốc và tinh chất hắc sâm hàn quốc. Nhân sâm chứa ginsenosides Rb1, Rg1, Re, Rd; riêng hắc sâm có thêm các ginsenosides hiếm như Rg3, Rg5, Rk1, Rh4 với hoạt tính sinh học mạnh hơn[6]. Các dưỡng chất này ở Hồng sâm và hắc sâm giúp bảo vệ tế bào thần kinh, duy trì chức năng ty thể, điều hòa miễn dịch, cân bằng hệ vi sinh đường ruột và tăng hoạt tính telomerase.[7][[8].
- Cách dùng: Có thể dùng sâm thái lát hãm trà, nghiền bột hoặc dùng các sản phầm hồng sâm & hắc sâm hàn quốc theo hướng dẫn. Thường áp dụng theo chu kỳ: 2–3 tuần dùng, nghỉ 1 tuần.
- Lưu ý: Có thể gây mất ngủ nếu dùng muộn trong ngày. Người đang dùng thuốc chống đông (warfarin) hoặc có hạ đường huyết cần đặc biệt chú ý.
Linh chi - Thảo dược tốt cho sức khỏe trong Đông Y
Linh chi là cây thảo dược quý trong Đông y, chứa nhiều polysaccharides (GLP-I–IV), triterpenes (ganoderic acids) và peptide [9]. Các nghiên cứu cho thấy linh chi có khả năng quét gốc tự do, giảm stress oxy hóa, tăng hoạt tính SOD-like và điều hòa miễn dịch, từ đó hỗ trợ ngăn ngừa viêm và tăng cường sức đề kháng [10].
- Cách dùng: Thường thái lát linh chi khô hàn quốc đun nước uống, hoặc sử dụng bột/chiết xuất theo nhãn. Liệu trình thường kéo dài 8–12 tuần.
- Lưu ý: Một số người có thể gặp khô miệng, khó ngủ. Cần thận trọng khi đang dùng thuốc chống đông máu.
Nấm Đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo là thảo dược thiên nhiên đặc biệt, giàu cordycepin, polysaccharides và cordycepic acid.Các hoạt chất này giúp tăng hoạt tính các enzyme chống oxy hóa, cải thiện chuyển hóa năng lượng, chống mệt mỏi và nâng cao khả năng thích nghi của cơ thể khi gắng sức [11].
- Cách dùng: Có thể dùng đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa để hãm trà, hầm cùng thực phẩm hoặc dùng dạng viên, dịch chiết theo nhãn
- Lưu ý: Người sau ghép tạng hoặc rối loạn miễn dịch cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh là thảo dược tự hào của Việt Nam – được coi là một trong những các loại thảo dược quý hiếm nhất thế giới. Thành phần chính gồm saponin ocotillol-type, protopanaxadiol và protopanaxatriol. Nghiên cứu dược lý cho thấy sâm Ngọc Linh có tác dụng chống oxy hóa, giảm peroxid hóa lipid, bảo vệ thần kinh, chống stress và tăng cường miễn dịch.
- Cách dùng: Có thể ngâm lát sâm pha nước ấm, dùng dạng bột hoặc chiết xuất theo nhãn.
- Lưu ý: Tác dụng phụ tương tự nhân sâm: có thể gây hạ đường huyết hoặc thay đổi huyết áp nếu dùng liều cao.
Cúc đen
Cúc đen là thảo dược thiên nhiên giàu quercetin, caffeic acid, chlorogenic acid, luteolin, rutin, apigenin và một số anthocyanin. Những hợp chất này giúp quét gốc tự do, giảm viêm, làm chậm lão hóa da và bảo vệ niêm mạc đường hô hấp. Nghiên cứu đã chứng minh khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ của dịch chiết cúc đen thông qua mô hình DPPH [12].
- Cách dùng: Uống trà cúc đen hoặc sử dụng chiết xuất thực vật theo nhãn.
- Lưu ý: Người dị ứng với họ Cúc (như cúc vàng, hoa hướng dương) nên thận trọng khi sử dụng.
Đinh lăng
Đinh lăng là thảo dược thiên nhiên quen thuộc ở Việt Nam, giàu saponin (oleanolic acid), polyphenol và flavonoid. Các dưỡng chất này có khả năng chống oxy hóa mạnh, từ đó bảo vệ tế bào thần kinh, hỗ trợ giảm mệt mỏi và tăng cường sức bền [13].
- Cách dùng: Lá hoặc rễ đinh lăng có thể sắc uống theo y học cổ truyền, hoặc sử dụng chiết xuất hiện đại theo hướng dẫn trên nhãn.
- Lưu ý: Không nên lạm dụng liều cao kéo dài. Người có huyết áp thấp cần theo dõi khi dùng thường xuyên.
Lô hội
Lô hội là một trong các loại thảo dược tốt cho sức khỏe và chăm sóc da. Thành phần chính gồm acemannan , anthraquinone và vitamin A, C, E [14]. Cơ chế sinh học của lô hội là chống viêm, ức chế enzyme tyrosinase (giúp cân bằng sắc tố da) và thúc đẩy tái tạo mô khiến lô hội trở thành thảo dược tốt cho chống lão hóa hàng đầu [15].
- Cách dùng: Gel tươi bôi ngoài da hoặc đồ uống/chiết xuất đã loại bỏ nhựa vàng.
- Lưu ý: Tránh uống gel còn anthraquinone vì dễ gây tiêu chảy. Người đang dùng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc tiểu đường cần cẩn trọng.
Trà xanh
Trà xanh là thảo dược thiên nhiên được yêu thích trên thế giới, giàu catechin EGCG, ECG, EGC, EC [16]. EGCG đã được chứng minh giúp giảm stress oxy hóa, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và duy trì sức khỏe làn da. Đồng thời trà xanh cũng là thảo dược tốt cho gan thận được tin dùng hằng ngày [17].
- Cách dùng: 2–4 tách trà xanh mỗi ngày, hoặc dùng chiết xuất EGCG theo nhãn. Nên uống xa giờ ngủ để tránh mất ngủ.
- Lưu ý: Uống EGCG liều cao có thể ảnh hưởng gan hoặc tương tác thuốc. Do đó, chỉ nên dùng theo liều khuyến nghị.
Hạt lanh
Hạt lanh là nguồn dồi dào dưỡng chất omega-3 ALA, lignan và chất xơ hòa tan. Các hợp chất này giúp giảm cytokine viêm, cải thiện lipid máu, tăng cường sức khỏe tiêu hóa và xương [18].
- Cách dùng: 1–2 muỗng canh hạt lanh xay/ngày, uống thêm nhiều nước để hỗ trợ tiêu hóa
- Lưu ý: Hạt lanh nguyên vỏ khó tiêu hóa; người có bệnh lý hẹp đường tiêu hóa cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
Tràm trà - thảo mộc dùng cho ngoài da
Tinh dầu tràm trà chứa terpinen-4-ol, α/γ-terpinene, terpinolene, với lượng thấp 1,8-cineole có tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa và khi dùng ngoài da có thể hỗ trợ chống nắng với SPF ~ 6,85 [19].
- Cách dùng: Gel 5% trị mụn, hoặc dung dịch đậm đặc bôi trị nấm móng theo khuyến cáo
- Lưu ý: Chỉ dùng ngoài da, tuyệt đối không uống tinh dầu tràm trà.
Mướp đắng
Mướp đắng (khổ qua) là cây thảo dược chứa cucurbitane glycosides (charantin), polyphenol và flavonoid. Nghiên cứu hiện đại cho thấy mướp đắng có khả năng giảm gốc tự do ROS, kích hoạt gen chống stress oxy hóa và hỗ trợ kiểm soát đường huyết [20].
- Cách dùng: Có thể chế biến thành thực phẩm, uống trà mướp đắng hoặc sử dụng chiết xuất theo nhãn
- Lưu ý: Phụ nữ mang thai không nên dùng. Người đang điều trị tiểu đường cần theo dõi đường huyết nếu kết hợp cùng thuốc.
Nụ dâm bụt
Nụ dâm bụt là thảo mộc thiên nhiên giàu anthocyanin, hibiscus acid, quercetin và kaempferol. Những hợp chất này có tác dụng quét gốc tự do, duy trì cân bằng chất chống oxy hóa nội sinh (GSH/GSSG), giảm stress oxy hóa hệ thống và bảo vệ DNA cơ thể [21].
- Cách dùng: Uống trà dâm bụt 2–3 tách/ngày hoặc dùng chiết xuất theo nhãn.
- Lưu ý: Có thể làm hạ huyết áp nhẹ. Người đang sử dụng thuốc hạ huyết áp cần theo dõi khi uống thường xuyên.
FAQ về thảo dược thiên nhiên
Thảo dược là gì?
Thảo dược là các loại cây hoặc bộ phận của cây (rễ, lá, hoa, quả…) có chứa hoạt chất sinh học tự nhiên, được sử dụng để hỗ trợ phòng và trị bệnh. Theo định nghĩa y khoa, thảo dược được chế biến thành dạng trà, cao lỏng, viên nang hoặc tinh dầu [22].
Thảo mộc là gì?
Thảo mộc là tên gọi chung của các loại cây cỏ trong tự nhiên, thường dùng làm gia vị, thực phẩm hoặc nguyên liệu chữa bệnh. Không phải thảo mộc nào cũng được coi là thảo dược, chỉ những loại có dược tính mới xếp vào nhóm thảo dược.
Gia vị thảo mộc gồm những gì?
Gia vị thảo mộc thường dùng trong ẩm thực và có lợi cho sức khỏe gồm: gừng, tỏi, nghệ, quế, húng quế, bạc hà, thì là, hương thảo… Đây là những cây thảo dược thiên nhiên dễ tìm trong nhà bếp.
Tại sao nên uống trà thảo mộc mỗi ngày?
Uống trà thảo mộc hằng ngày sẽ giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa (trà gừng, trà bạc hà), ngủ ngon, giảm căng thẳng (trà hoa cúc, oải hương) và tăng cường sức đề kháng, chống oxy hóa (trà xanh, trà dâm bụt, trà đông trùng hạ thảo, trà hồng sâm, hắc sâm).
Phụ nữ uống trà gì tốt?
Phụ nữ có thể chọn trà hoa cúc để ngủ ngon, trà lô hội cho đẹp da, trà dâm bụt hỗ trợ tim mạch, hoặc trà xanh giúp kiểm soát cân nặng. Các loại trà thảo dược này an toàn nếu dùng đúng liều lượng.
Kết luận
Có thể thấy, 17 loại thảo dược thiên nhiên không chỉ dễ tìm mà còn mang lại nhiều lợi ích đã được chứng minh: từ giảm viêm, chống lão hóa, ổn định đường huyết đến bảo vệ tim mạch và thần kinh. Để tận dụng hiệu quả, cần dùng đúng cách và đúng liều lượng. Là đơn vị tiên phong trong phân phối thực phẩm dinh dưỡng từ thảo dược như hồng sâm Hàn Quốc, linh chi, đông trùng hạ thảo, yến sào, Vitamax cam kết mang đến giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện, kết hợp giữa tri thức y học hiện đại và giá trị thảo dược truyền thống.
