Bà bầu uống nước sâm được không là thắc mắc phổ biến của nhiều mẹ trong thai kỳ khi mong muốn bồi bổ sức khỏe bằng thảo dược. Nhân sâm vốn giàu ginsenosides, có tác dụng tăng cường miễn dịch, chống mệt mỏi, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu dùng sai cách. Bài viết dưới đây, cùng chuyên gia dinh dưỡng từ Vitamax sẽ giúp bạn hiểu rõ lợi ích, nguy cơ và những lựa chọn thay thế an toàn cho mẹ bầu.
Bà bầu uống nước sâm được không?
Mẹ bầu tuyệt đối không nên uống nước sâm trong 3 tháng đầu vì có thể làm tăng nguy cơ bất thường phát triển thai nhi. Với 6 tháng sau của thai nhi, mẹ bầu cũng chỉ nên dùng nhân sâm với liều cực kì thấp và chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ [1].
Khi sử dụng, mẹ bầu cần kiểm tra huyết áp, đường huyết, tình trạng đông máu. Nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như chảy máu, chóng mặt, mất ngủ kéo dài, cần ngừng ngay và đi khám.
Các dạng chế biến sâm & mức độ ảnh hưởng cho bà bầu.
Nước hồng sâm Hàn Quốc
Nước nhân sâm đỏ Hàn Quốc 6 năm tuổi chứa hàm lượng ginsenosides khá cao, được chiết xuất từ nhân sâm 6 năm tuổi. Do thành phần hoạt chất các loại hồng sâm Hàn Quốc cô đặc, uống quá nhiều có thể dẫn đến mất ngủ, tim đập nhanh, tụt đường huyết ở mẹ bầu – đặc biệt ở những người vốn nhạy cảm với caffeine hoặc đang có vấn đề về huyết áp và đường huyết [2].
Sâm ngâm mật ong
Mật ong là thực phẩm giàu đường (fructose, glucose). Nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ quá nhiều đường trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ và rối loạn chuyển hóa [3]. Khi kết hợp với sâm, rủi ro này có thể cao hơn nếu mẹ bầu lạm dụng.
Kẹo sâm, sâm bổ lượng, trà hồng sâm
Đặc điểm: Các sản phẩm này thường chứa đường, caffeine hoặc ginsenosides cô đặc, đôi khi còn phối hợp nhiều vị thuốc khác.
Nguy cơ:
- Kẹo sâm có lượng đường cao, dễ gây tăng đường huyết.
- Trà hồng sâm có thể chứa caffeine và hoạt chất kích thích thần kinh, làm tăng nguy cơ mất ngủ và lo âu.
- Sâm bổ lượng thường phối hợp nhiều vị thuốc khác, khó kiểm soát liều lượng, dễ gây tác động không mong muốn lên tử cung.
Khuyến cáo: Mẹ bầu nên tránh hoàn toàn trong suốt thai kỳ để đảm bảo an toàn.
Các tác hại tiềm ẩn khi dùng sai cách
Xuất huyết sau sinh, băng huyết
Các nghiên cứu y học cho thấy ginsenosides – hoạt chất chính trong nhân sâm – có khả năng ức chế kết tập tiểu cầu và kéo dài thời gian đông máu. Đối với phụ nữ mang thai, điều này làm tăng nguy cơ chảy máu âm đạo, nhau bong non và băng huyết sau sinh, đặc biệt nguy hiểm trong quá trình sinh nở [4]. Vì vậy, đây là một trong những lý do quan trọng khiến các chuyên gia khuyến cáo mẹ bầu là một trong những người không nên dùng hồng sâm.
Tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ
Một trong những tác hại nước sâm đối với bà bầu là nguy cơ rối loạn đường huyết. Việc tiêu thụ sâm hoặc chế phẩm chứa sâm (như sâm ngâm mật ong, nước hồng sâm cô đặc) có thể ảnh hưởng đến quá trình dung nạp glucose. Tình trạng này dễ dẫn đến tăng đường huyết kéo dài, từ đó làm gia tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ, một biến chứng có thể gây ảnh hưởng đến cả mẹ và thai nhi [5].
Nguy cơ dị tật phôi (ghi nhận ở nghiên cứu động vật)
Một nghiên cứu kinh điển của Chan và cộng sự (2003) cho thấy ginsenoside Rb1 ở nồng độ cao có thể gây dị dạng tim, mắt và chi trong phôi [6]. Dù kết quả này chưa được chứng minh trực tiếp trên người, nó vẫn là cơ sở khoa học để khuyến nghị không nên dùng nhân sâm trong 3 tháng đầu, giai đoạn quan trọng hình thành các cơ quan của thai nhi.
Hạ đường huyết đột ngột
Bên cạnh nguy cơ tăng đường huyết, một số mẹ bầu có thể gặp tình trạng ngược lại – hạ đường huyết cấp tính. Nước sâm có thể kích thích tuyến tụy tiết insulin nhiều hơn, làm giảm nhanh nồng độ đường trong máu. Biểu hiện thường gặp là choáng váng, buồn nôn, vã mồ hôi, tim đập nhanh, thậm chí ngất xỉu nếu không được bù đường kịp thời [7]
Rối loạn giấc ngủ và hệ thần kinh
Một số bà bầu sau khi uống nước sâm phản ánh tình trạng mất ngủ, lo âu, tim đập nhanh, bồn chồn. Cơ chế được lý giải là do ginsenosides kích thích hệ thần kinh trung ương, khiến nhịp tim và hoạt động thần kinh tăng lên quá mức [8]. Về lâu dài, rối loạn giấc ngủ trong thai kỳ có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của mẹ và sự phát triển của bé.
Kích thích co bóp tử cung
Một số báo cáo y khoa ghi nhận rằng dùng nhân sâm liều cao hoặc kéo dài có thể gây kích thích cơ trơn tử cung co bóp nhiều hơn bình thường. Điều này làm tăng nguy cơ sẩy thai trong giai đoạn sớm hoặc sinh non ở tam cá nguyệt muộn [9]. Do đó, ngay cả với những mẹ bầu mong muốn bồi bổ bằng thảo dược, việc sử dụng nhân sâm trong thai kỳ vẫn cần hết sức thận trọng.
Thực phẩm & thảo dược thay thế an toàn hơn cho mẹ bầu
Gừng – hỗ trợ giảm buồn nôn, chống nôn
Gừng chứa gingerol và shogaol, các hoạt chất sinh học giúp giảm buồn nôn và nôn ói – triệu chứng thường gặp trong 3 tháng đầu. Một tổng quan hệ thống cho thấy bổ sung gừng có thể giúp giảm 50–65% các triệu chứng ốm nghén khi dùng liều khoảng 1 g/ngày [10]. Đây được xem là thảo dược thay thế nhân sâm an toàn cho mẹ bầu.
Nghệ – chống viêm, tốt cho tiêu hóa
Hoạt chất curcumin trong nghệ có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa và hỗ trợ tiêu hóa. Ở mức gia vị trong món ăn, nghệ được đánh giá là an toàn cho thai kỳ, nhưng mẹ bầu cần tránh sử dụng viên bổ sung curcumin liều cao (>1 g/ngày) vì có thể gây co bóp tử cung [11].
Cúc la mã – an thần nhẹ, cải thiện giấc ngủ
Cúc la mã (chamomile) chứa apigenin và bisabolol, được chứng minh có tác dụng giảm lo âu, cải thiện giấc ngủ và hỗ trợ tiêu hóa nhẹ nhàng. Mẹ bầu có thể uống 1–2 tách trà hoa cúc/ngày để thư giãn mà không lo tác dụng phụ nếu dùng ở mức vừa phải [12].
Bạc hà – giảm đầy hơi, co thắt tiêu hóa
Tinh chất menthol trong bạc hà giúp giảm co thắt cơ trơn tiêu hóa, giảm đầy hơi và khó tiêu. Uống trà bạc hà với liều 1–2 tách/ngày được coi là an toàn trong thai kỳ, tuy nhiên cần tránh sử dụng tinh dầu bạc hà nguyên chất vì có thể gây kích ứng [13].
Tỏi – kháng khuẩn, tăng cường miễn dịch
Tỏi chứa allicin – hoạt chất nổi tiếng với đặc tính kháng khuẩn, chống viêm và hỗ trợ tim mạch. Nhiều nghiên cứu khuyến nghị mẹ bầu có thể dùng 1–2 tép tỏi chín/ngày để tăng cường hệ miễn dịch, nhưng không nên ăn quá nhiều tỏi sống vì có thể gây nóng trong và khó tiêu [14].
Yến sào – bổ sung dinh dưỡng tự nhiên
Yến sào là thực phẩm giàu protein, axit amin thiết yếu và axit sialic, có lợi cho sự phát triển trí não và hệ miễn dịch của thai nhi. Khi sử dụng ở mức độ thực phẩm (yến chưng đường phèn 2–3 lần/tuần), yến sào được coi là nguồn dưỡng chất an toàn và quý giá cho mẹ bầu, với điều kiện chọn sản phẩm đã qua kiểm định nitrit và kim loại nặng.
Kết luận
Câu trả lời cho câu hỏi “bà bầu uống nước sâm được không” là tuyệt đối không nên trong 3 tháng đầu và chỉ nên cân nhắc liều thấp ở giai đoạn sau, dưới sự giám sát y khoa. Thay vì lạm dụng sâm, mẹ bầu có thể chọn thực phẩm thay thế an toàn như gừng, nghệ, cúc la mã, bạc hà, tỏi và yến sào để bổ sung dinh dưỡng. Với cam kết về chất lượng và an toàn, Vitamax mang đến các sản phẩm thảo dược và thực phẩm dinh dưỡng đạt chuẩn, đồng hành cùng mẹ trong suốt thai kỳ khỏe mạnh.
